Ukrayna’da Yüksek Eğitim Sistemi
Ukrayna’nın yüksek eğitim sistemi; Avrupa Yüksek Eğitim Alanı’nın bir parçasıdır ve yaklaşık 900 eğitim kurumunu içerir; bunların çoğu devlet tarafından fonlanır ve yaklaşık 3.000.000 öğrenciye hizmet vermektedir.
Ukrayna’daki yüksek eğitim sisteminin yapısı; UNESCO, BM ve diğer uluslararası organizasyonların önerileri ile uyumlu olarak, dünyanın gelişmiş ülkelerindeki eğitim sistemlerine dayanmaktadır. Yüksek eğitim, Ukrayna yasalarına bağlı olarak Ukrayna eğitim sisteminin bir parçasıdır. Ukrayna; 14 Nisan 2000 tarihinde Lisbon Tasdik Konvansiyonu’nu onaylamıştır. Dört seviyeli sistem; Genç Uzmanlık, Lisans, Uzmanlık ve Master seviyelerinden oluşan derecelerde akademik, profesyonel ve uygulamalı eğitim sunar.
Yüksek eğitim, belirli akreditasyon seviyelerindeki yüksek eğitim kurumlarında alınabilir. Başvuru sahipleri; lisans derecesine başvurmak için temel genel lise eğitimine sahip olmalı, lise eğitimini tamamlamış olmalı veya Genç Uzman derecesine sahip olmalı; yüksek lisans derecesine başvurmak için ise Lisans ya da Uzman veya Master derecesine sahip olmalıdır.
Öğrenciler ister tam zamanlı eğitimi (günlük), isterlerse yarı-zamanlı dersleri (akşam dersleri, uzaktan eğitim) ya da bu ikisinin bir bileşimini alabilirler. Bazı durumlarda dışardan derslere de katılabilirler.
Yüksek eğitim kurumlarına kabul, başvuru sahibinin yeteneklerine ve seçilmeye tabidir. Eğitim kurumunun kime ait olduğuna ya da eğitim ücretinin ödeme kaynağına bağlı değildir.
Tüm eğitim kurumları, statülerine göre dört kategoriye ayrılır:
- İlk seviye – teknik okullar, mesleki okullar veya aynı seviyedeki diğer okullar;
- İkinci seviye – yüksekokul veya aynı seviyedeki diğer kurumlar;
- Üçüncü ve dördüncü seviye (akreditasyona göre) – enstitü, konservatuar, akademi, üniversite.
Günümüzde Ukrayna’da farklı akreditasyonlara sahip 881 yüksek eğitim kurumu bulunmaktadır.
Yüksek eğitim kurumları aşağıdaki dereceleri vermektedir:
- Genç Uzman (teknik okullar, mesleki okullar ve birinci akreditasyon seviyesindeki diğer eğitim kurumları);
- Lisans (yüksekokullar ve ikinci akreditasyon seviyesindeki diğer eğitim kurumları);
- Uzman, Master (üçüncü ve dördüncü akreditasyon seviyesindeki eğitim kurumları)
Çok katmanlı yüksek eğitim sistemi yapısı sayesinde belirli bir seviyedeki öğrenciler, bulundukları seviyeyi tamamladıktan sonra bir üst seviyeye ilerleyebilirler.
Yüksek eğitim sisteminin yapısına göre; ilk seviye Genç Uzman Diploması, ikinci seviye Lisans Derecesi (temel yüksek eğitim), üçüncü seviye Uzman ve Master Derecesine (tam yüksek eğitim) uzanır. Akredite edilen eğitim kurumları, akreditasyon seviyelerine göre eğitim sunarlar. Ancak daha yüksek akreditasyon seviyesine sahip oldukça kurumlar, daha fazla eğitim seçeneği sunabilirler. Öğrenciler seçtikleri seviyeden diploma ve derece ile mezun olabilirler. Bologna sürecinin bir katılımcısı olarak Ukrayna, Avrupa ortak eğitim sistemine ve Avrupa akademik araştırma topluluğuna katılmıştır. Avrupa standartlarını karşılamak üzere, Lisans derecesi edinmek için yeni koşullar getirilmiştir. Bir diğer önemli hedef ise müfredatı ve yeterlilik koşullarını revize etmek olmuştur. Devlet eğitim standartları Ukrayna’da yeterlilik koşullarını belirler. Devlet eğitim standardı, yeterlilik ve derece seviyeleri için gereken koşulları belirleyen bir düzenlemeler bütünüdür.
Devlet eğitim standartları tüm eğitim seviyeleri ve dereceleri için belirlenmiştir.
Eğitim Kurumu Türleri
Yüksek eğitim; üniversitelerde, akademilerde ve enstitülerde, teknik okullarda, yüksekokullarda ve konservatuarlarda (örn. müzik akademileri) sunulur. Bu kurumların hepsinde hem mesleki amaçlı hem de akademik programlar sunulmaktadır. Ukrayna Yüksek Eğitim Kanunu (2002), yüksek eğitim kurumları için dört akreditasyon seviyesi tanımlar:
- Birinci akreditasyon seviyesindeki yüksek eğitim kurumları Genç Uzman yeterliliği verir;
- İkinci akreditasyon seviyesindeki yüksek eğitim kurumları Genç Uzman ve/veya Lisans yeterliliği verir;
- Üçüncü akreditasyon seviyesindeki yüksek eğitim kurumları Lisans, Uzman ve Master yeterlilikleri verir;
- Dördüncü akreditasyon seviyesindeki yüksek eğitim kurumları Genç Uzman, Lisans, Uzman ve Master yeterlilikleri verir. Bazı dördüncü seviye kurumlar doktora (aspriantura (Kandidat Nauk)) da sunabilmektedir.
Bir yüksek eğitim kurumunun akreditasyon seviyesi, kısmen sunulan programların türlerine göre belirlenir. Üçüncü ve dördüncü seviye akreditasyonlar, ‘Eğitim Üzerine’ Ukrayna Hükmü Makale 43’te belirtilen akreditasyon prosedürünün sonucuna bağlıdır. Enstitüler bağımsız olarak yönetilebilir ancak bazı durumlarda üniversite veya akademi çerçevesinin dışına düşmektedir. Konservatuarlar genellikle, müzik veya görsel sanatlar gibi tek bir alanda uzmanlaşmıştır.
Yüksekokullar ikinci akreditasyon seviyesine denk gelmektedir ve mesleki yüksek eğitim programları sunarlar. Bazı durumlarda ise 3. veya 4. akreditasyon seviyesindeki yüksek eğitim kurumları arasında da yer alabilmektedirler. Birinci seviye akreditasyon seviyesindeki teknik veya ikincil mesleki eğitim sunan enstitülere ‘technikum’ veya ‘uchilishe’ denmektedir. Aynı yüksekokullar gibi bu enstitüler de, bazı durumlarda 3. veya 4. akreditasyon seviyesindeki yüksek eğitim kurumları arasında da yer alabilmektedirler. Ukrayna’da günümüzde 350’den fazla devlet yönetiminde yüksek eğitim kurumu bulunmaktadır. Hukuk, yöneticilik ve finans gibi alanlarda çok güçlü eğitim verilen özel eğitim kurumları da bulunmaktadır.
Kalite garantisi ve akreditasyon
Ukrayna’da eğitim kurumlarını sıralamaya sokan resmi bir sistem bulunmamaktadır. Devlet ve özel kurumların akreditasyonu; Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın denetimindeki Devlet Eğitim Birimi olan “Eğitim kalitesi soruları üzerine Eğitimsel ve Yöntemsel Merkez” tarafından düzenlenir. Ukrayna Eğitim ve Bilim Bakanlığı, Ukrayna’daki yüksek eğitimin kalitesi hakkında genel bir politika belirlemek ile sorumludur.
Özel kurumlar da dahil olmak üzere tüm yüksek eğitim kurumları, zorunlu bir değerlendirme sürecine tabi tutulurlar. Yüksek eğitim sunan akrediteli bazı sınıfsal kurumlar da devlet yardımı alabilmektedir. Akreditasyon prosedürü her 5 yılda bir Ukrayna’daki HEIler tarafından yürütülür. Bu da, akrediteli HEIlerin ve tanınan yüksek eğitim programlarının sürekli dinamik olması anlamına gelir. Güncel durum hakkında bilgi için lütfen ENIC Ukrayna Merkezi ile iletişime geçin.
Düzenleyici Yapı
Tanınmış yüksek eğitim kurumları, üniversite yöneticilerinden oluşan Akademik Konsey tarafından yönetilir. Bağımsız kurumlar rektör tarafından yönetilir. Özel kurumlarda ise denetim, kurumun sahiplerinin/kurucularının sorumluluğundadır. Denetimciler Kurulunun atanması da oldukça yaygın bir uygulamadır.
Ukrayna yüksek eğitiminin; üniversite eğitimiyle meslek yüksek eğitim arasında çoğu zaman belirleyici bir farkın olmadığı üniter bir sistemi vardır. Bazı eğitim programlarında hem meslek yüksek eğitimi hem de üniversite eğitimi unsurları bulunabilmektedir. Bunun bir örneği; üniversitelerde sunulan öğretmen eğitimidir.
Eğitimin resmi dili Ukraynacadır, ancak bazı programlar yabancı öğrenciler için Rusça veya İngilizce olarak da verilmektedir.
Akademik yıl 1 Eylül’den Haziran sonuna kadar sürer.
