Amerika’da Yüksek Öğrenim Şartları ve Burs İmkanları

Amerika Birleşik Devletlerinde 4500’den fazla üniversite ve yüksek okul vardır.  Bunların bir bölümü University, College, Institute, Institute of Technology, hatta doğrudan doğruya School adı altında geçebilir; bunların hepsini “üniversite” başlığı altında toplayabiliriz.  Sözkonusu okulların akademik programlarını başarıyla tamamladığınızda lisans, yüksek lisans ve doktora dereceleri alırsınız.  Ayrıca, Community College ya da Junior College adı verilen 2 yıllık yüksek okullar vardır.  Bunları başarıyla bitirdiğinizde ön lisans diploması alıp hayata erken atılabilir, veya üniversitelerin üçüncü sınıflarına yatay geçiş yapabilirsiniz.

Amerika’da yüksek öğrenim paralıdır ve üniversiteler öğrencilerden öğrenim masrafları için tuition; kayıt, sağlık hizmetleri, öğrenci faaliyetleri vs. için yapılan idari hizmetlere karşılık da fee adı altında ücret alırlar.  Beslenme, barınma, kitap, kırtasiye, bilgisayar ve temel kişisel harcamalar da hesaba katıldığında, bir yıllık toplam masraf okuldan okula, bölgeden bölgeye, ders saatlerine, bir öğretim dalından ötekine değişmek üzere, normalde 25,000 – 90,000 dolar arasındadır.  2 yıllık yüksek okullar 4 yıllık üniversitelere göre genelde çok daha hesaplıdır.  Masrafları Karşılayabilmek Amerika’da okuyabilmek açısından belki en önemli faktördür.  Öğrenci gerekli masrafları karşılayacak yeterli maddi imkanı olduğunu bir banka mektubu ile ya da bir burs belgesi ile kanıtlamalıdır.  Banka mektubu, bankadan alınan ve öğrencinin veya ailesinin o bankada belirli miktarda parası olduğunu belirten resmi bir yazıdan ibarettir.

Amerikan üniversitelerine ve yüksek okullarına girebilmek ve onlardan burs alabilmek için en önemli şartlar şunlardır:

A.  İngilizce Bilgi Düzeyi:  Amerikan üniversitelerinde ve yüksek okullarında okumanın temel şartlarından biri dersleri bir Amerikalı öğrenci kadar anlayabilecek ve takip edebilecek ölçüde İngilizce bilmektir.  Çok iyi İngilizce bilmeyen öğrencinin, Amerika’daki herhangi bir akademik programa katılabilmesi mümkün değildir.  İngilizcesi zayıf öğrenci Amerika’da ancak dil okulunda okuyabilir, üniversitelerdeki akademik programlara ancak İngilizcesini yeterli duruma getirdikten sonra başlayabilir.  Yani, İngilizceniz zayıfsa Amerika’da önce dil okuluna gideceksiniz.  İngilizce düzeyi normalde TOEFL veya IELTS testlerinden biriyle  (aşağıya bkz) ile ölçülür.

B.  Öğrencinin Akademik Durumu:  Öğrencinin herhangi bir üniversiteye veya yüksek okula kabul edilebilmesi için daha önceki öğrenimi süresince başarılı olması gerekir.  Bu esas olarak transkript ile belirlenir.  Örneğin, lisans öğrenimi için başvuran öğrenciden lise, yüksek lisans için başvuran öğrenciden üniversite derslerini ve notlarını gösteren transkriptler istenir.  Bazı üniversiteler kabul için en az B (100 üzerinden 75 ya da 4 üzerinden 3) genel not ortalaması şart koşarlar.  Daha düşük not ortalaması ile öğrenci kabul eden başka birçok üniversite ve yüksek okul da vardır.  Dereceye girmiş olmak da (örneğin, okul üçüncüsü olmak veya varsayalım sınıftaki 56 öğrenci içinde 2’nci olmak, vs.) kabulde önemli rol oynar.

C.  Bilgi ve Yetenek Testleri:
Amerikan üniversitelerine girişte istenen değişik testler vardır.  Her okul değilse de, okulların büyük bir bölümü, özellikle de girişi zor olanların hemen hepsi bunları giriş şartı olarak talep eder.  Sözkonusu testlere Türkiye’nin çeşitli merkezlerinde girmek mümkündür.  En yaygınları şunlardır:

• Test of English as a Foreign Language (TOEFL) veya International English Language Testing System (IELTS):  Ana dili İngilizce olmayan yabancı öğrencilerden istenen İngilizce testleri.
• Scholastic Assesment Test (SAT) veya American College Testing (ACT): Lisans (üniversite) öğrenimi için başvuranlardan istenen genel bilgi ve yetenek testleri.
• Graduate Record Examinations (GRE):  Yüksek lisans veya doktora için başvuranlardan istenen genel bilgi ve yetenek testi.
• Graduate Management Admission Test (GMAT):  İşletme ve İş İdaresi dallarında yüksek lisans ve doktoraya kabul için istenen genel bilgi ve yetenek testi.

D. Referans Mektupları: Amerikan üniversitelerine başvuran öğrencilerden istenen, genellikle öğrencinin hocaları tarafından yazılan, öğrencinin derslerdeki başarısını, sınıftaki tutumunu, kültürel ve sosyal faaliyetlerini, arkadaşlarıyla uyumunu vb. belirten öğrenciyi tanıtan ve üniversiteye tavsiye eden belgelerdir.

E.  Diğer Faktörler:  Düzgün ve eksiksiz bir başvuru, öğrencinin ders dışı kültürel, sosyal ve sportif faaliyetleri, kazanmış olduğu ödüller, konusuyla ilgili bilimsel çalışmalar ve genel olarak kendini tanıttığı bir kompozisyon (essay), öğrenim ve araştırma planı/projesi (statement of purpose) da başvuru aşamasında değerlendirilir ve üniversiteye kabulde rol oynar.  MBA’ye başvuranlar için çalışma tecrübesi çok önemli bir faktördür.  Mülakatlar da yerine göre önemlidir.  Ayrıca, müzik ve tiyatro gibi alanlarda sözlü ve uygulamalı sınavlar (audition) ve görsel sanatlarda portfolyo şart koşulabilir.

Kabul Belgesi (Akseptans):  

Amerikan üniversiteleri yukarıda belirtilen bütün kriterleri inceledikten, öğrencinin ders dışı faaliyetlerini ve hobilerini de ayrıca dikkate aldıktan sonra öğrenciyi kabul edip etmeyeceklerine karar verirler.  Kabul ettikleri takdirde akseptans gönderirler.  Akseptans, pasaportunuz ve Amerika’daki masraflarınızı nasıl karşılayacağınızı belirten mali durum belgeleriyle Amerikan konsolosluklarına öğrenci vizesi için başvurabilir, vizenizi aldıktan sonra Amerika’da öğreniminize başlayabilirsiniz.

Başvuru Aşamasında Dikkat Edilecek Noktalar:

Genelde okulların son başvuru tarihi (Deadline) vardır.  Bunu kaçırmamak gerekir.  Son başvuru tarihleri okuldan okula değişir.

En az 3 üniversiteye kesin başvuru yapılmalıdır.  Eğer tek bir okula başvurursanız ve o okul sizi geri çevirirse, başkasına müracaat için çok geç kalınmış olabilir.

Amerika’da Yüksek Öğrenim İçin Burs İmkanları:

Yüksek öğrenimlerini Amerika’da yapmak isteyen üstün başarılı yabancı öğrenciler, bir yıl öncesinden başvurmak kaydıyla, Amerikan üniversitelerinden burs sağlayabilirler.

Üstün başarıdan kastettiğimiz ne?  Yabancı öğrencinin Amerikan üniversitelerinden burs alabilmesi için, çok yüksek bir genel akademik not ortalaması tutturması, yani okulun ya da bölümün en iyi öğrencilerinden biri olması, İngilizcesinin ve referanslarının çok iyi olması, Amerikan üniversitelerine girişte şart koşulan sınavlarda en üst düzeylerde puan alması ve hocalarından çok iyi referans almış olması gerekir.  Bu başarıyı göstermiş olan öğrenciler okullara başvururken aynı zamanda burs da talep edebilirler.  Amerika’ya kendi imkanları ile giden öğrencilerin de okulda olağanüstü bir başarı gösterip kendilerini kanıtlamaları durumunda ikinci sene veya bir sonraki eğitim aşaması için burs veya asistanlık almaları mümkün olabilir.   Buna mukabil, notları düşük, İngilizcesi zayıf bir öğrencinin, bazı dallar için belki gözönüne alınabilecek olağanüstü bir yeteneği veya becerisi de yoksa, Amerikan üniversitelerinden burs temin edebilmesi imkansızdır.

Aslında, lisans düzeyindeki yabancı öğrencilere Amerikan üniversitelerince sağlanan burs imkanları hayli kıttır.  Amerikan hükümeti, eyaletler ve devlet üniversiteleri tarafından lisans öğrencilerine verilen burslar hemen tümüyle; özel üniversite bursları ise büyük ölçüde Amerikan vatandaşlarına tahsis edilmiştir.  Yabancı öğrencilere ayrılan bursların büyük çoğunluğu da kısmi olup sadece okul ücretini veya bunun bir bölümünü karşılayabilmektedir.  Bir de hemen bütün okullarda birkaç yüz doları geçmeyen ve bazen yabancı öğrencilere de verilebilen ufak (devede kulak) burslar vardır.  Bütün bunları ancak en başarılı ve muhtaç öğrenciler alabilmektedir.

Lisans düzeyindeki yabancı öğrencilere burs veren üniversitelerin çoğu özeldir.  Bunlar, normal olarak, devlet okullarından daha pahalıdır.  Bu bakımdan, herhangi bir özel üniversiteden alınabilecek bursun sağladığı maddi imkan küçükse (örneğin okul ücretinin yalnızca dörtte birini karşılayabilen kısmi burs) öğrencinin sonuçta o üniversiteye ödeyeceği para, hiç burs almadan gidebileceği bir devlet üniversitesine ödemesi gereken ücretten fazla olabilir.  Bu nedenle, okulların ücretleri ile verilen burs miktarları karşılaştırılmalı, kesin karar ona göre verilmelidir.
Üstün başarılı lise öğrencilerinin (örneğin lisenin birincisi, ikincisi, üçüncüsü), çok iyi derecede İngilizce bilmeleri, Amerikan okullarına girişte istenen testlerden en üst düzeyde puan tutturmaları ve akademik başarıları yanısıra kültürel, sosyal ve sportif faaliyetlerini de belgelemeleri durumunda yabancı öğrencilere burs veren okullardan gerçek anlamda (yani toplam masrafın büyük bir bölümünü karşılayabilecek ölçüde) maddi destek sağlamaları mümkündür.  Lisansüstü programı olmayan bazı kolejlerde, üçüncü ve dördüncü sınıfa gelmiş üstün başarılı lisans öğrencilerine hocalara araştırma ve öğretimde yardımcı olma göreviyle asistanlık da verilebilir (öğrenci asistanlığı). Bu, okul masraflarının bir bölümünü karşılar.

Yüksek lisans ve doktora düzeyindeki yabancı öğrencilerin yukarıda sayılan üstün nitelikleri taşımaları durumunda, burs alma şansı, lisans düzeyindeki öğrencilere göre daha fazladır.  Ayrıca, çok iyi İngilizce bilen, testlerde ve derslerde üstün başarı gösteren, bölümün en iyi birkaç öğrencisi arasına girmiş yüksek lisans ve doktora seviyesindeki öğrenciler Amerikan üniversitelerinden öğretim ve araştırma asistanlıkları sağlayabilirler.

Asistanlar, okullarda yürütülen ve sahaları ile ilgili öğretim ve/veya araştırma faaliyetlerine katılarak okul ve geçim masraflarının önemli bir bölümünü, hatta bazen hepsini karşılayabilirler. Asistanlık imkanları sahadan sahaya değişmektedir. Bazı dallarda çok az imkan varken bazı dallarda şans daha yüksektir. Örneğin, matematik, fizik, astronomi, kimya, biyokimya, genetik, moleküler biyoloji, elektrik mühendisliği, elektronik, bilgisayar mühendisliği, bilgisayar bilimleri, ekonomi, psikoloji, uluslarası ilişkiler gibi dallarda imkanlar diğerlerine göre genelde daha fazladır.  Asistanlar, normal olarak haftada 10-20 saat çalışırlar.  Bu çalışma, bir araştırma projesine katkı şeklinde olabilir (araştırma asistanlığı).  Asistanlık, öğrencilere laboratuvarda yardımcı olmak, derslerinde yardım etmek, sınıfta ders vermek, profesörlere testlerin hazırlanmasında ya da sınav kağıtlarının okunmasında yardımcı olmak şeklinde de olabilir (öğretim asistanlığı).  Asistanlık karşılığında öğrenci, kazandığı paraların yanısıra, bölümün bir elemanı olarak bölümün imkanlarından yararlanabilir ve öğretim üyeleriyle sürekli ilişki sayesinde araştırmalarını daha iyi yürütüp tezini daha iyi hazırlayabilir.

Burs ve/veya asistanlık için gerekli nitelikleri taşıdıklarına inanan öğrenciler girişimlerini Amerika’ya gitmeden çok önce (normal olarak Amerika’da öğrenime başlama tarihinden bir yıl evvel), üniversiteye kabul için yaptıkları başvuruyla aynı zamanda gerçekleştirmelidirler.  Zaten genellikle burs başvuru formu üniversite başvuru formunun bir parçasıdır.  Bu form talimatına uygun olarak doldurulup üniversitelere gönderilmelidir.

Burs için de en az 3 okula kesin başvuru yapılmalıdır. Başvuracağınız okulları seçmekte konunuzla ilgili hocalarla önceden temasa geçmek yararlı olabilir.

Burs ve asistanlıkların da son başvuru tarihleri vardır.  Bunlar genelde başvurduğunuz ders yılından önceki Ocak, Şubat ya da Mart ayları olabilir.  Bu tarihleri kaçırmamak gerekir.  Aksi takdirde gerekli nitelikleri taşısanız bile asgari bir dönem, çoğu zaman da bir yıl geçmeden burs veya asistanlık alamazsınız.  Yani, normal olarak bursa bir yıl öncesinden başvurmak gerekir.  Diğer taraftan, bursların ve asistanlıkların çoğunun bir yıllık olduğu, uzatılmasının öğrencinin başarısının devamına, üniversitenin ve bölümün mali durumuna ve sağlayabildiği kaynaklara bağlı olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.

Spor Bursları:

Amerikan üniversitelerinden sağlanabilecek bir diğer burs türü, herhangi bir spor dalında üstün başarı göstererek üniversite takımına girmeyi başaran öğrencilere verilen spor burslarıdır.  Spor bursu normalde sadece lisans düzeyindeki öğrencilere verilir.  Türkiye çapında başarı gösteren, örneğin Türkiye gençler şampiyonu, Ankara birincisi gibi dereceler kazanabilecek, ya da milli takıma girerek Türkiye’yi yurtdışında temsil edebilecek kapasitedeki öğrencilerin Amerikan üniversitelerinden spor bursu almaları ihtimali vardır.  Dünya çapındaki sporcuların şansı muhakkak ki çok daha fazladır.  Ancak spor bursu için başvuranların İngilizce bilgisi ve akademik başarı yönlerinden de yeterli olmaları şarttır.  Böyle bir bursu kazanan öğrenci, öğrenimine devam ederken bir yandan da üniversite takımında oynamak ve antrenmanlara katılmak zorundadır.  Antrenmanları aksatan, disiplinsizlik gösteren veya maçlarda başarısız olan öğrenciler takımdan çıkarılır ve bursları kesilir.  Ayrıca öğrencinin spor faaliyetlerini sürdürürken derslerini de aksatmaması, akademik bakımdan da başarılı olması gerekir.  Aksi takdirde bursu ve üniversite ile ilişiği kesilebilir.  Yukarıda belirtilen nitelikleri taşıyanlar, Amerikan üniversitelerindeki takımların “coach”larına (yani antrenörlerine) başvurarak spor bursu talebinde bulunabilirler.

Spor bursuna başvuran yabancı öğrencilerin, dünya çapında başarılı ve ünlü sporcular değillerse, ilk başta ve ilk başvuru sonucunda spor bursu alabilmeleri, üniversite takımlarının antrenör ve seçicileri ile sınırlı temas imkanı yüzünden güç olmaktadır.  Gerçi öğrenci kendini tanıtıcı DVD’ler hazırlatarak Amerika’ya gönderebilir.  Ancak çoğu zaman bu da yeterli olmamakta, “coach”lar öğrenciyi denemeden kesin karar vermekte çekingen davranmaktadırlar.  Bu denemelerden de kesin sonuç çıkmaz ise, ancak Amerika’da bir yıl okuduktan sonra, üniversite takımına girebilecek kapasitede görüldükleri takdirde spor bursu için dikkate alınabilirler.  Diğer taraftan, spor burslarının okul ve geçim masraflarının normalde ancak bir bölümünü (sözgelimi yarısını ya da dörtte üçünü) karşılayabildiği, kalan kısmı için başka kaynaklar bulmanın şart olduğu unutulmamalıdır.

Süreyya Ersoy
Yurtdışı Eğitim Danışmanı
Türk Amerikan Üniversiteliler Derneği
www.turkamerican.org